Can yakan sürpriz cezalara çözüm önerisi: SMS ile bilgilendirme

Öncelikle son yıllarda yapılan köprü, tünel, kavşaklar ve yeni yollar ile hem kazaların azaldığını, hem de birçok yere daha kısa sürede ulaşabildiğimizin altını çizelim. Ulaştırma Bakanı Ahmet Arslan ile yakın zamanda yaptığımız görüşmede öğrendiğimiz üzere özellikle 2019 yılında pek çok yeni yol, güzergah devreye alınacak, ulaşım ve trafik daha da rahatlayacak. Yeni yapılan yol köprü ve tünellerin bir bölümü özel sektör tarafından işletiliyor. Bu işletmeler kamu tarafından belirlenen tarifeler üzerinden geçiş ücreti alıyorlar. Ayrıca geçiş ihlali adı verilen yani bir şekilde para ödemeden geçiş durumlarında da yine kamu tarafından belirlenen yasal cezaları uyguluyorlar. Ancak bu geçiş ihlalindeki kuralların özellikle de bilgilendirme hakkının daha sıkı ele alınması gerekiyor çünkü bu konuda çok şikayet var.

YIĞILMALARI BİTİRDİ

Bu hafta Vatandaşın Ekonomisi’nde bana çok sayıda okurumun ulaştırdığı bu sorunu paylaşmak istiyorum. Umarım bu konuda da bir an önce gereken tedbir alınır ve sıkıntı giderilir. Eski günleri hatırlarsanız paralı yol ve köprülerde gişeler vardı. Geçiş sonunda ödeme yapılırdı. Artan araç sayısı ile birlikte gişe önlerindeki uzun kuyruklar insanı canından bezdirirdi. Daha sonra geçişler elektronik yöntemler tercih edilmeye başlandı. Önce KGS, ardından OGS ve son olarak HGS ile gişeler ortadan kalktı vatandaşa büyük kolaylık sağlandı. Ulaştırma Bakanlığı’nın son olarak kurduğu gişeleri tamamen ortadan kaldıran serbest geçiş sistemi ise bir noktaya yığılmaları da bitirdi. Ancak önemli olduğunu düşündüğüm bir sorun var ki vatandaştan zaman zaman haksız yere fazla para tahsil edilmesine neden oluyor. Yol işletmesi-banka-vatandaş üçgeninde yaşanan OGS ve HGS sistemine yönelik okuma/okumama, bilgilendirme/bilgilendirmeme sıkıntısı için acilen bir şeyler yapılmalı? Niye mi gelin anlatmaya çalışayım.

BU İŞTE BİR TERSLİK VAR

6001 sayılı kanunun 30. maddesine göre Karayolları Genel Müdürlüğü ve özel sektörün işlettiği otoyol, köprü ve tüneller için belirlenen geçiş ücretlerini ödemeden geçiş yaptığı tespit edilen araç sahiplerine geçiş ücretinin 10 katı tutarında idarî para cezası veriliyor. Ceza işletmeyi kim yapıyorsa ona ödeniyor. Eğer yol, köprü veya tüneli özel sektör işletiyorsa tahsil ettiği cezanın yüzde 60’ını Hazine payı olarak devlete veriyor. Ceza bu kadar yüksek olduğu için sistemin de vatandaşın kafasında en küçük bir soru işareti oluşmadan işlemesi gerekiyor. Ancak gelen şikayetlerden anlaşılan mevcut durumda bazı eksiklikler var.

Bana en son ulaşan okur mektubuna göre bir vatandaşımız 5 Kasım 2017’de Yavuz Sultan Selim Çamlık S7A gişesinden geçiyor. Aynı gişeden bir sonraki gün 6 Kasım’da da geçiyor.

19 Şubat’ta yani 5 Kasım’daki yazımıza konu geçişten tam 3.5 ay sonra bir telefon alıyor. Telefondaki hukuk bürosu yetkilisi Yavuz Sultan Selim Çamlık S7A gişesinden geçiş ihlali yaptığını söyleyip okurumun acil olarak ödeme yapmasını istiyor. Okurum Yavuz Sultan Selim ve çevre yollarının işletmecisi İCA’nın internet sitesine giriyor, ihlalli geçiş sorgulaması yapıyor. Bakıyor ki 5 Kasım’da ödemesi gereken 2,85 TL 10 günlük yasal süreçte ödenmediği için 10 kat ücret ile cezalandırılmış. Yani cezası olmuş 28,5 TL. Üzerine bir de 2,85 TL’lik geçiş ücreti eklenince olmuş size 31,35 TL. “Kasım ayında bütün geçişlerim tahsil edilmişken bir kerelik geçişim nasıl olurda cezalandırılır” diyen okurum mu haklı yoksa otoyolun işletmecisi şirket mi? Sadece Yavuz Sultan Selim geçişlerinde değil başka noktalarda da benzer sıkıntılar yaşandığına göre bu işte bir terslik var. Peki ama nerede, gelin şimdi onu inceleyelim.

Para var tahsilat yok

HGS ve OGS’nizi bir bankadan satın aldıysanız bu geçiş sistemini kredi kartı sistemi gibi düşünebilirsiniz. Geçişler sırasında sistem etiketinizi okuyor, bankadaki OGS, HGS hesabınızdan tahsil ediyor. Karayolları yetkililerinden aldığım bilgiye göre gişelerde etiket okumama gibi bir sorun yok. Olursa zaten anında tespit yapılıp sorun çözülüyor. Okurumuzun hesabında para olmasına rağmen zamanında tahsilat yapılamaması zaman zaman görülen bağlantı sıkıntısından ya da anlık sistem gelip gitmelerinden kaynaklanmış olabilir. Başınıza gelmiştir. Kredi kartınızı verirsiniz, ilk seferinde bağlantı sıkıntısı olur tahsilat yapılamaz. Siz ‘acaba limitte mi bir sıkıntı var’ diye içinizden geçirirken bir kez daha denenir bu kez sorun çıkmaz, bağlantı kurulur tahsilat yapılır. Özetle hesapta para olmamasına rağmen tahsilat yapılamamasının sistemsel hatalardan kaynaklandığını düşünüyorum. Yani ortada hemen işletmecileri suçlayacağımız, ‘fazla para almak için yapıyorlar bunu’ diyeceğimiz bir durum olduğunu düşünmüyorum.

Sorun nasıl giderilir?

NE kadar mükemmel olursa olsun teknolojilerin zaman zaman kesintiye uğrayabilecek, hata yapabilecek uygulamaların bir bütünü olduğu gerçeği var. Bu durumda yol geçişlerindeki sorunun temelinde bence bilgilendirmeme sorunu yatıyor. Bakın eskiden tahsilat sorunu olursa veya bakiyemiz yetersizse HGS ve OGS geçişlerindeki elektronik panolardan mesaj alırdık. Şimdi çoğu yerde bırakın panoyu çoğu yerde gişe bile yok. Havaya kurulan serbest geçiş sistemlerinin nerede kurulu olduğunu bile çoğu zaman ayırt etme şansımız olmuyor. HGS etiketlerinden sesli mesaj da alınamıyor. HGS etiketiniz var ve doğru yerde, sistem etiketinizi okuyor, hesapta paranızda var. Buna rağmen tahsilat yapılamıyorsa bence acilen yeni bir uygulamaya geçilmeli. İşletmeci 3.5 ay sonra okuruma ulaşabildiğine göre demek ki iletişim bilgilerine sahip. İşletmeci sahip değilse bile HGS sisteminin sahibi olan Karayolları sahiptir diye düşünüyorum. Sonuçta bu sistem bize ihlalli geçişi yaptığımız anda uyarı vermeli. Bunun en kolay yolu ise cep telefonu mesajı.

Cepten uyarı şart

DÜŞÜNÜN bir aylık Avrupa rotasına doğru yola çıkan bir kamyon şoförü bilmeden bir geçiş ihlali yaşıyor. Eğer işletmecinin web sitesine girmediyse 10 gün içinde bunu sorgulayıp bilme şansı yok. İnsanların bu yollardan her geçişi sonrasında sistemi sorgulamasını beklememiz çok büyük haksızlık. Bu yüzden ihlalli geçişlerden sonra HGS ya da OGS sahibine anında mesaj gönderilirse 10 günlük süre içinde ödeme şansı tanınmış olur. Şu andaki sistemde kimsenin kimseye ‘fark etseydin’ deme hakkı yok. Bana ulaşan şikayetlerin tümünde okurlarım ‘haberim olmadı’ demiş. Bu ayrıntıya özellikle dikkat çekmek, eşit şartlarda uyarılmanın vatandaşın hakkı olduğu belirtmek isterim. Cep mesajındaki ihlalli geçiş uyarısına rağmen ödeme yapılmazsa o zaman ceza da göze alınmış olur.

15 güne yüzde 10 kat ceza olur mu?

BİR cezasının yüksek olmasının caydırıcı amaç taşıması çok normal. Ücretli otoyol ve köprü geçişlerindeki ihlallerin 10 kat ceza ile ücretlendirilmesinin de bu işten vatandaşı caydırmak olduğu çok belli. Ancak bunun için belirlenen ’10 gün içinde’ ibaresinin çok büyük haksızlık olduğunu da belirtmem gerekiyor. Mevcut sistemde bir kullanıcının eğer her gün işletmecilerin web sitesine girmiyorsa ihlalli geçişinden haberdar olması mümkün değil. İnsanlar haberdar olsa zaten süresinde o ödemeyi yapar. Hem yeterince bilgilendirmeyip hem de 15 gün gibi kısa bir süre içinde geçiş ücretinin üzerine bir de 10 kat ceza almak insafsızlık. Umarım ya yeterince bilgilendirme yapılır ya da bu 15 günlük süre ve 10 kat yani yüzde 1000’lik ceza gözden geçirilir.