Daha iyi ekonomi için direksiyonu bırakın

İngiliz Ekonomi ve İş Araştırmaları Merkezi, trafik konusunda karamsar bir rapor yayınladı Raporda, hem araç sahiplerinin hem de ülke ekonomilerinin, trafik sıkışıklığı nedeniyle milyarlarca euro para kaybettiği vurgulanıyor…

Motorlu araç trafiği günümüzün en büyük sorunlarından biri. Özellikle İstanbul'da, işlerine özel araçlarıyla gidenler, günde üç-dört saatlerini yollarda harcıyor. Sabah işe başlamadan önce direksiyon başında ortalama bir buçuk iki saatlik bir stres sınavından geçiyor, sinir harbi yaşıyorlar.

Londra'da faaliyet gösteren Ekonomi ve İş Araştırmaları Merkezi CEBR (Centre for Economics and Business Research), bu konuda karamsar bir rapor yayınladı. Gelecek için alarm verici nitelikteki raporda, hem araç sahiplerinin hem ülke ekonomilerinin, trafik sıkışıklığı nedeniyle milyarlarca euro para kaybettiği belirtildi. Trafik sıkışıklığının maliyeti, önümüzdeki yıllarda kısa vadeli olarak, roket hızıyla yükselecek. ABD, İngiltere, Fransa ve Almanya'da geniş kapsamlı olarak yapılan araştırmalardan sonra yayınlanan rapor, hükümetler için de bir uyarı niteliğinde.

Avrupa'da ve ABD'de araç sürücüleri, yılda ortalama 111 saatlerini trafikte harcıyor. Araç trafiğinin giderek artmasının sakıncalarını önceden gören bazı ülkeler, çoktan esnek iş saatlerine geçtiler bile. Buna göre iş yerine istediğiniz saatte gidebiliyor, istediğiniz saatte çıkabiliyorsunuz. Yeter ki o gün sizden beklenen işi yapın. Bazı şirketler ise sabah-akşam trafik sıkışıklığını atlamak için mesaiyi sabah 7:00'de başlatıp saat 15:00'de paydos ediyor.

SEBEBİ ARAÇ FAZLASI

Yine rapora dönecek olursak, söz konusu dört ülkenin geçen yıl, trafik sıkışıklığından kaynaklanan kaybının 155 milyar euro olduğunu görüyoruz. Önlem alınmazsa bu kayıp 2030 yılında en az yüzde 50 artarak 230 milyar euro'ya çıkacak. Örneğin, Almanya 15 yıl içinde toplamda 520 milyar euro kaybedecek ki, bu rakam ülkenin günümüzdeki gayrisafi ulusal hasılasının beşte biri.

Rapor, buna çare olacak bir reçete sunmuyor. Fakat hükümetlere, köklü tedbirler almaları gerektiği konusunda uyarıda bulunuyor. Sadece, toplu taşıma araçlarına yapılacak yatırımlarla özel araç sahiplerinin kamu taşımacılığına teşvik edilebileceğini vurguluyor.

Bilim adamları trafik sıkışıklığını, "mevcut yol kapasitesinden daha fazla yer talep edilmesi" olarak tanımlıyorlar. Buna "doyum noktasını aşmak" deniyor. Sıkışıklığın yüzde 50 sebebi, araç fazlası. Kazalar, yol çalışması, hava şartlan ve kö-tü sürücüler, diğer sebepleri oluşturuyor. Yoğun da olsa akan trafikte bir sürücünün gereksiz bir fren yapması, dal¬ga etkisiyle arkadaki yüzlerce aracın yavaşlamasına ya da durmasına neden olabiliyor.

İŞLEYEN EKONOMİNİN BEDELİ

Trafik mühendisleri, özel araç kullanımını cazip olmaktan çıkarmak için ana yolların paralı olması, geçiş ücretlerinin yüksek tutulması, kent merkezlerine motorlu araç sokulmaması, kırmızı ışık süresinin uzun tutularak sürücülerin bezdirilmesi, karayollarının özelleştirilmesi, sponsorluk verilmesi gibi önlemleri sıralıyor.
ABD'ü ekonomist Anthony Dovvns'a göre, sabah işe gidiş ve akşam işten çıkış saatlerinde trafiğin sıkışması kaçınılmaz. Kapitalist ekonomilerde, standart bir iş gününden kazanç sağlanıyorsa, bedeli de trafik sıkışıklığı olacak.

Trafikte saplanmanın veya karış karış ilerlemenin insan vücudundaki etkileri ne dersiniz? Psikologlara göre sıkışık trafikte sinirlenme ihtimali, bir tartışmada sinirlenme ihtimalinden 14 kat daha fazla. Sinirli sürücü, doğru düşünemiyor, doğru karar veremiyor. Saldırgan davranıp hem kendi hem başkasının aracı için tehlikeli oluyor. Bu nedenlerle olan kazalarda yaralanan insanların sayısı hayli fazla. Sadece ABD'de 2001 yılından bu yana 385 bin kişi, trafikteki saldırgan tutumları nedeniyle tıp merkezlerinde gözetim altında tutuldu. Bu sayı,2001-2003 yılları arasında sadece 8 bindi.

SEBEBİ ARAÇ FAZLASI

Yine rapora dönecek olursak, söz konu¬su dört ülkenin geçen yıl, trafik sıkışıklığın¬dan kaynaklanan kaybının 155 milyar euro olduğunu görüyoruz. Önlem alınmazsa bu kayıp 2030 yılında en az yüzde 50 artarak 230 milyar euro'ya çıkacak. Örneğin, Al¬manya 15 yıl içinde toplamda 520 milyar euro kaybedecek ki, bu rakam ülkenin gü¬nümüzdeki gayrisafi ulusal hasılasının beşte biri.

Rapor, buna çare olacak bir reçete sun¬muyor. Fakat hükümetlere, köklü tedbirler almaları gerektiği konusunda uyarıda bulu¬nuyor. Sadece, toplu taşıma araçlarına ya¬pılacak yatırımlarla özel araç sahiplerinin kamu taşımacılığına teşvik edilebileceğini vurguluyor.

Bilim adamları trafik sıkışıklığını, "mev¬cut yol kapasitesinden daha fazla yer talep edilmesi" olarak tanımlıyorlar. Buna "do¬yum noktasını aşmak" deniyor. Sıkışık¬lığın yüzde 50 sebebi, araç fazlası. Ka¬zalar, yol çalışması, hava şartlan ve kö-tü sürücüler, diğer sebepleri oluşturu¬yor. Yoğun da olsa akan trafikte bir sü¬rücünün gereksiz bir fren yapması, dal¬ga etkisiyle arkadaki yüzlerce aracın yavaşlamasına ya da durmasına neden olabiliyor.

İŞLEYEN EKONOMİNİN BEDELİ

Trafik mühendisleri, özel araç kulla¬nımını cazip olmaktan çıkarmak için ana yolların paralı olması, geçiş ücret¬lerinin yüksek tutulması, kent merkezlerine motorlu araç sokulmaması, kırmızı ışık sü¬resinin uzun tutularak sürücülerin bezdiril-mesi, karayollarının özelleştirilmesi, spon¬sorluk verilmesi gibi önlemleri sıralıyor.
ABD'ü ekonomist Anthony Dovvns'a gö¬re, sabah işe gidiş ve akşam işten çıkış saat¬lerinde trafiğin sıkışması kaçınılmaz. Kapi¬talist ekonomilerde, standart bir iş günün¬den kazanç sağlanıyorsa, bedeli de trafik sı¬kışıklığı olacak.

Trafikte saplanmanın veya karış karış ilerlemenin insan vücudundaki etkileri ne dersiniz? Psikologlara göre sıkışık trafikte sinirlenme ihtimali, bir tartışmada sinirlen¬me ihtimalinden 14 kat daha fazla. Sinirli sürücü, doğru düşünemiyor, doğru karar veremiyor. Saldırgan davranıp hem kendi hem başkasının aracı için tehlikeli oluyor. Bu nedenlerle olan kazalarda yaralanan in¬sanların sayısı hayli fazla. Sadece ABD'de 2001 yılından bu yana 385 bin kişi, trafikte¬ki saldırgan tutumları nedeniyle tıp mer¬kezlerinde gözetim altında tutuldu. Bu sayı,2001-2003 yılları arasında sadece 8 bindi.

Trafik sıkışıklığının olumsuz sonuçları

95 YILLIK SORUN

Büyük kentlerde yaşayanların trafikte si¬nirlenmesi, küçük kent sakinlerine oranla yüzde 60 oranında yüksek. Üstelik büyük kentlerde yaşayanların özel araçlarına ve trafiğe yaptıkları harcama, küçük kent har¬camalarının beş katı.

Trafik, ne zaman sorun olmaya başladı? "Otomobilin icadı kadar eski" diye cevap verilse abartılı olmayacak. Çünkü bu konu¬da ilk araştırmalar, 1920'li yıllarda yapıldı. O yıllarda en çok otomobil üreten, en çok otomobil sahipliğinin olduğu ülke yine ABDydi. Ortalama olarak her 220 kişiden biri otomobil sahibiydi. Ama kentler, at arabalarının ve motorlu araçların yarattığı bir kaosun içindeydi. Trafikte bir denge ku¬rulması, kurallar konması, düzenli bir trafik ağı oluşturulması fikri, Frank Knighf a aitti. Knight, Chicago Üniversitesinin ekonomi uzmanlanndan ve Chicago Okulu'nun ku-ruculanndandı. Burası, Nobel ödülü sahibi Milton Friedman ve George Stig-ler ile ABD'nin 15'inci cumhurbaş¬kanı James Buchanan gibi ünlü isimlerin mezun olduğu bir okuldu.

Knight, bundan 95 yıl kadar ön¬ce hükümetin paralı yollar yapma¬sını teklif etmişti. Artan trafikle ba¬şa çıkmanın en kolay yolu buydu. Üstelik bu paralı yollar, özel sektö¬re devredilecekti ve özel sektör, trafiği sıkışıklıktan kurtaracak ge¬çiş ücretlerini belirleyecekti. Bu¬gün hala aynı konu tartışılmıyor mu? (Alev Rigel-Para Dergisi)