Taksi plakalarının borsası bile var

Son günlerin en büyük tartışmalarından biri taksi ile Uber konusu. İşin en önemli boyutlarından biri taksi plakalarının satışı ve kiralanması... 

Taksi plakalarının satışı ile kiralamasına aracılık eden firmaların kendi aralarında bir ‘borsası’ bulunuyor. Galericiler bir yandan plaka alım satımından para kazanırken, diğer yandan kiraya verdiği her plaka için yılda bir kez bir aylık kira ücreti alıyor. Galericiler ayrıca plaka sattıkları ve kiralattığı müşterilerine bir de araç satıyor. Bu durumda bir galerici hem plaka alım satımından, hem plaka kiralamadan hem de araç alım satımından para kazanıyor. Rant meselesi haline getirilen bir diğer nokta ise hayali taksi plakası satışı. Banka faizinden daha fazla para kazanmak isteyenler galericilerden kağıt üzerinde plaka satın alabiliyor. Galerici ise plaka sattığı müşterisine her ay plaka kiralama bedeli ödüyor. Müşteri plakasını istediğini ve artık taksicilik yapacağını söylediğinde galerici bir plaka satın alıp müşteriye veriyor.

40 GALERİCİ VAR

İstanbul’da taksi plaka alım satımı ile kiralama işlemini yapan yaklaşık 40 galerici olduğu tahmin ediliyor. Taksi plaka alım satımı ve kiralama ile ilgili görüştüğümüz bir galeri sahibi ise günah keçisi ilan edildiklerini söyleyerek, “Plaka fiyatlarını belirleyen biz değiliz. Plaka kiralama bedelini de biz belirlemiyoruz. Plaka sahibi ne kadar isterse biz de şoförden onu talep ediyoruz. Bir plaka alım satımından 2 bin 500 ila 10 bin lira arasında para kazanıyoruz. Şoför ile plaka sahibi arasında yaptığımız aracılıktan dolayı yılda bir kere bir aylık kira parası alıyoruz. Bu parayı bazen şoförden bazen de plaka sahibinden alıyoruz. Kiralattığımız her plakanın bütün işleriyle biz uğraşıyoruz. Ayrıca taksisini yenileten şoförlere ödeme kolaylığı da sağlıyoruz. Taksinin parasını taksite bölüyoruz. Böylece taksici çalışarak taksi sahibi oluyor. Ayrıca aldığımız kira bedeli, plaka satışı için fatura kesip vergimizi de veriyoruz” diyor.

2015’TE ŞARTLAR DEĞİŞTİ

Aslında İstanbul Büyükşehir Belediyesi Ulaşım Koordinasyon Merkezi’nin(UKOME) merkezi, 12 Mart 2015’te aldığı bir kararla taksi plakası sahibi olmanın şartlarında güncelleme yapmıştı. Taksicilik mesleğiyle ilgisi olmayanların rant elde etmemesi için plaka sahibi olma şartına, “Şoförlük mesleğini geçim kaynağı olarak seçmesi ve sürekli icra etmesi” şartı konulmuştu. Ancak plaka sahiplerinin çoğu ya şoförlük mesleğini icra etmiyor, ya da birden fazla plakayı elinde bulunduruyor. Resmi olarak bir şoför sadece bir plaka sahibi olabiliyor. Bu yüzden taksiciler başkalarının adına plaka satın alıyor. İki plakası olan bir taksi şoförü, ‘40 Yıldır takside çalışıyorum. Birini ben işletiyorum. Diğerini ise galeriye verdim. Galeri plakamı başka şoförlere kiraya verdi. Ben her ay 7 bin lira alıyorum. Aslında daha önce plakamı direkt şoförlere kiraya veriyordum. Ancak paramı tahsil edemedim. Bu yüzden aracı galericiye teslim etmek zorunda kaldım” diyor.

12 SAATTE 90 TL

10 yıldır İstanbul’daki taksilerde çalıştığını söyleyen bir şoför, “Biz bu taksiyi iki şoför işletiyoruz. Her birimiz 12 saat çalışıyoruz. Vardiya başına ortalama 300 lira kazanıyoruz. 210 lirası plaka kirası ile diğer masraflara gidiyor. Geriye 90 lira kalıyor” diyor. İşlettiği ticari taksi plakasını galericiden kiraladığını söyleyen taksi şoförü, “Ben bu taksi plakasının sahibini tanımıyorum. Mülk sahibi taksi plakasını galericiye veriyor. Biz de 8 bin liraya kiralıyoruz. Böyle olunca bize pek bir şey kalmıyor” diyor. 15 yıldır taksi şoförlüğü yapan Yahya Özcan ise diğer taksicilere göre şanslı. Çünkü birçok meslektaşının aksine plakayı sahibinden kiralamış. Özcan, yılda bir kere galericilere verilen bir aylık kiralama bedelinin cebinde kaldığını söyleyerek, “Asla galeriden araç plakası kiralamam. Galericilerden plaka kiraladığımızda yılda bir defaya mahsus bir aylık kira bedeli ödemek zorunda kalıyoruz. Ben plakayı direkt mal sahibinden aldığım için bu para cebimde kalıyor. Ayrıca iki yılda bir taksiyi yeniletmeniz lazım. Taksinin benzini, gazı ve bakımı sigortası her şeyi bizim cebimizden çıkıyor. Böyle olunca geriye 80-90 liralık bir para kalıyor” diyor. Plaka satın alacak gücü olmadığını söyleyen Özcan, “Onca yıldır taksicilik yapmama rağmen plaka sahibi olmanın hayalini bile kuramıyorum. İstanbul trafiğinde iki kaza yaparsak 3 aylık kazancınız gidiyor. Galericilerden taksi kiralayıp para kazanan insanlara hayret ediyorum. Çünkü ben mal sahibinden kiralamama rağmen kenara iki kuruş atamıyorum” diyor.

İYİ ŞOFÖR YOK!

BAŞAKŞEHİR’de taksi durağı işleten Necmettin Çeçen, “İstanbul’da plaka sıkıntısı balon fiyatlar doğuruyor. Bir plaka 700-800 bin lira civarında olsaydı biraz birikimi olan şoförler biraz da borçla plaka sahibi olurdu. Böylece plaka sahibi taksicilik yapardı. Ama şu anda fiyatlardan dolayı, ‘Ben taksi plakası alayım, taksicilik yapayım’ diye bir şey söz konusu değil. Eskiden bir durakta çalışan taksicilerin yüzde 60’ı plaka sahibiydi. Bu oran yüzde 10-15’lere düştü. Durum böyle olunca ancak işsiz, zor durumda veya hiçbir vasfı olmayan insanlar taksi şoförlüğü yapmaya başladı. Bu durum taksi piyasasında kalitenin düşmesine neden oldu” diyor.

EN DÜŞÜK PLAKA FİYATI ŞİLE’DE

* Ortalama 840 kişiye bir ticari taksinin düştüğü İstanbul’da plaka fiyatları bir hayli yüksek.
* Öyle ki taksi plaka fiyatları günlük olarak değişebiliyor.
* Taksi plaka alım satımı yapan birkaç şirketin fiyat listesine göre plakanın en pahalı olduğu bölge Büyükçekmece.
* Büyükçekmece’ye kayıtlı bir taksi plakası 1 milyon 680 bin liraya alınırken, 1 milyon 700 bin liraya satılıyor.
* Taksi plaka fiyatlarının en düşük olduğu yer ise Şile.
* Şile’ye kayıtlı bir plaka 1 milyon liraya alınıp, 1 milyon 10 bin liraya satılıyor.
* Aylık plaka kiraları ise 3 bin 900 ile 8 bin lira arasında değişebiliyor. (Hürriyet / İdris Emen)