Anayasa Mahkemesinden 'spin ve drift' kararı

Bursa 3. İdare Mahkemesi ile Trabzon 1. Sulh Ceza Hakimliği, araç  sahibi olmayan sürücülerin eylemleri nedeniyle araçların 60 gün trafikten men  edilmesi yönündeki idari yaptırım kararlarının iptali ve kaldırılması talebiyle  araç sahipleri tarafından açılan davalarda itiraz konusu kuralın Anayasa'ya  aykırı olduğu kanısına vardı.

Bunun üzerine, Karayolları Trafik Kanunu'nun 67'nci maddesinde yer  alan, herhangi bir zorunluluk olmaksızın, kara yollarında dönüş kuralları dışında  bilerek ve isteyerek aracın el freninin çekilmesi suretiyle veya başka  yöntemlerle aracın ani olarak yönünün değiştirilmesi veya kendi etrafında  döndürülmesi sonrasında aracın 60 gün trafikten men edilmesini öngören kuralın  Anayasa'ya aykırı olduğu gerekçesiyle iptali talep edilerek, Anayasa Mahkemesine  başvuruldu.

Başvuru kararlarında, araç sahibiyle araç sürücüsünün farklı kişiler  olabileceği, çoğu zaman ticari taşımacılık yapılmasında araç sürücüsü ile araç  sahibinin aynı kişiler olmadığı, kural gereği uygulanacak yaptırımın sürücünün  araç sahibi olmadığı durumlarda cezanın şahsiliği ve hukuk devleti ilkeleriyle  çelişeceği, mülkiyet hakkının da kısıtlanacağı belirtildi.

Kanundaki kuralı "sürücülerin araç sahibi olmadığı durumlar" yönünden  inceleyen Yüksek Mahkeme, oy çokluğuyla, araç sahibi olmayan sürücülerce, halk  arasında "spin" ya da "drift" denilen; el freni çekilmesi veya başka yöntemlerle  aracın ani olarak yönünün değiştirilmesinde veya kendi etrafında döndürülmesinde  araçların 60 gün trafikten men edilmesine yönelik kuralı Anayasa'ya aykırı  bularak iptal etti.

Karardan

Anayasa'nın 38'inci maddesinin 7'nci fıkrasında ceza sorumluluğunun  şahsi olduğunun belirtildiği aktarılan kararda, cezaların şahsiliğinden amacın,  bir kimsenin işlemediği fiilden dolayı cezalandırılmaması olduğu vurgulandı.

Kararda, itiraz konusu kuralda, herhangi bir zorunluluk olmaksızın,  kara yollarında dönüş kuralları dışında bilerek ve isteyerek aracın el freninin  çekilmesi suretiyle veya başka yöntemlerle aracın ani olarak yönünün  değiştirilmesi ya da kendi etrafında döndürülmesi halinde trafikten 60 gün men  edilmesinin öngörüldüğü hatırlatıldı.

Kural gereği yaptırıma tabi kabahati aracın sahibi olmayan sürücünün  gerçekleştirmesi halinde de aracın 60 gün trafikten men edileceğine işaret edilen  kararda, bu yönüyle kuralın, söz konusu manevra hükmünün ihlalinde araç sahibinin  kusuru veya fiile iştiraki bulunması koşulları aramaksızın cezalandırılabilmesine  imkan tanıdığı hatırlatıldı.

Kanun koyucunun, itiraz konusu kuralla, manevra kurallarına aykırı  araç idare ve sevkinin önüne geçilmesini, daha güvenli bir trafik akışının  sağlanmasını amaçladığına değinilen kararda, şu görüşe yer verildi:

"Aracın kullanımını başka bir kimseye bırakanın ya da herhangi bir  şekilde oluşturdukları hukuki ilişki çerçevesinde aracı sürücüye teslim eden araç  sahibinin, sürücünün aracı kurallara aykırı şekilde kullanması nedeniyle idari  bir cezaya maruz kalması, başkasının fiilinden dolayı cezalandırılması sonucunu  doğurmaktadır. Araç sahibinin bu gibi hallerde sürücünün manevra kullarına  uymayacağını önceden bilmesi veya bunu denetleyebilmesi beklenebilecek bir durum  değildir. Manevra kurallarını ihlal eden fiil araç sahibinin eyleminden değil,  sürücünün eyleminden kaynaklanan bir fiildir. Dolayısıyla aracı manevra  kurallarına aykırı şekilde kullanan araç sahibi olmayan sürücünün fiili nedeniyle  aracın trafikten de men edilmesi, fiili işlemeyen araç sahipleri yönünden  cezaların şahsiliği ilkesini ihlal etmektedir."

Kararda, araç sahibinin önceden öngörmesinin ve denetlemesinin  beklenemeyeceği sürücünün manevra kurallarına aykırı fiili nedeniyle idari cezaya  maruz bırakılmasının hukuk devleti olmanın gereklerinden olan adalet ve  hakkaniyet ilkeleriyle de bağdaşmadığına değinildi.